คำราชาศัพท์

คำราชาศัพท์
ความหมาย ราชาศัพท์แปลตามศัพท์ว่า ศัพท์หรือถ้อยคำสำหรับพระราชา แต่สำหรับการนำมาใช้ในวิชาภาษาไทยนั้น หมายถึง ถ้อยคำที่ใช้เหมาะสมกับบุคคลทั่วไปซึ่งจัดว่าเป็นคำสุภาพในการสื่อสาร หรือหมายถึง การใช้ถ้อยคำให้ถูกต้องตามฐานะของบุคคล

การใช้ถ้อยคำถูกต้องตามฐานะของบุคคล มี ๕ ชั้น ดังนี้
๑. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมราชินี
๒. พระบรมวงศานุวงศ์ (เจ้านาย)
๓. พระภิกษุสงฆ์
๔. ข้าราชการ
๕. สุภาพชนทั่วไป


ราชาศัพท์ที่ใช้ในปัจจุบัน มี ๒ ทาง คือ
๑. การรับคำมาจากภาษาอื่น
เพราะพระเจ้าแผ่นดินเราดั้งเดิมนิยมใช้ถ้อยคำธรรมดา เช่น หลักฐานจากศิลาจารึก ต่อมาเรารับแบบอย่างจากราชสำนักเขมรมาใช้ มีพราหมณ์ปุโรหิตาจารย์เข้ามาประกอบพิธี พร้อมกันนั้นก็เอาขนบธรรมเนียมประเพณีอินเดียมาใช้ จึงทำให้มีคำว่าราชาศัพท์เป็นคำบาลีสันสกฤตและเขมร

คำราชาศัพท์ที่มาจากภาษาบาลี

พระอัยกา ปู่ - ย่า
พระยะกนะ ตับ

พระขนง คิ้ว

คำราชาศัพท์ที่มาจากภาษาเขมร

พระแกล หน้าต่าง

พระกัมโบล แก้ม

พระขนง คิ้ว

คำราชาศัพท์ที่มาจากภาษาอื่นนั้นมีบ้างไม่มากนัก เช่น พระสุหร่าย จากภาษาเปอร์เชียร์ พระเก้าอี้ จากภาษาจีนเป็นต้น

๒. การสร้างคำใหม่
การสร้างคำใหม่เป็นราชาศัพท์ ใช้วิธีประสมให้คำมีทั้งการนำคำไทยด้วยกันมาประสมกับคำไทยและประสมกับคำภาษาอื่น หรือนำภาษาอื่นมาประสมกับ หรือปรุงแต่งคำให้ดู เป็นพิเศษขึ้นมา ยกตัวอย่างดังนี้

ก. คำไทยประสมกับคำไทย เช่น
ห้องเครื่อง - ครัว ทรงเครื่องใหญ่- ตัดผม

ข. คำไทยประสมกับภาษาอื่น เช่น
ขันพระพักตร์ - ผ้าเช็ดหน้า เส้นพระเจ้า - เส้นผม

ค. ประสมคำอื่นกับคำอื่นด้วยกัน เช่น
พระพักตร์ - หน้า พระโอสถประจุ - ยาถ่าย

วิธีการใช้ราชาศัพท์ที่ควรสังเกต
๑. การใช้คำ "ทรง" มีหลัก ๒ ประการดังต่อไปนี้
ก. ใช้ทรงนำหน้ากริยาสามัญบางคำให้เป็นกริยาราชาศัพท์ เช่น
ทรงเจิม ทรงออกกำลัง ทรงวิ่ง
ข. ใช้ทรงนำหน้าคำนามสามัญบางคำให้เป็นกริยาราชาศัพท์ เช่น
ทรงดนตรี- เล่นดนตรี ทรงเครื่อง- แต่งตัว

ค. ใช้ทรงนำหน้าคำนามราชาศัพท์ทำเป็นกริยาราชาศัพท์ เช่น
ทรงพระอักษร - เขียนอ่าน ทรงพระดำเนิน- เดิน

๒. การใช้คำ "พระบรม" "พระราชา" "พระ"
ก. คำ "พระบรม" ใช้เฉพาะพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเท่านั้น เช่น

พระบรมวงศานุวงศ์ พระบรมเดชานุภาพ
ข. คำ "พระราช" ใช้ได้กับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระบรมราชินีนาถ พระอุปราช เช่น
พระราชปฏิสันถาร- คำทักทาย พระราชประวัติ- ประวัติ

ค. คำว่า "พระ" ใช้นำหน้าคำที่เรียกอวัยวะ เครื่องใช้ หรือใช้นำหน้าคำนามสามัญ ที่ ไม่มีราชาศัพท์ใช้ เช่น
พระหัตถ์ - มือ พระภูษา - ผ้านุ่ง

๓. การใช้คำราชาศัพท์ ในคำขึ้นต้นและคำลงท้าย
ก. "ขอเดชะฝ่าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม ข้าพระพุทธเจ้า"
ลงท้าย "ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ" ใช้ในโอกาสกราบบังคมทูลขึ้นก่อนเป็นครั้งแรก

ข. "พระพุทธเจ้าข้าขอรับใส่เกล้าใส่กระหม่อม ข้าพระพุทธเจ้า..."
ลงท้าย "ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม..." ใช้ในโอกาสที่มีพระราชดำรัสขึ้นก่อน

๔. การใช้ราชาศัพท์ให้ถูกต้องตามสำนวนไทย
คำว่า "ถวายการต้อนรับ" "ถวายความจงรักภักดี" คำนี้ใช้ผิดกันมาก คำที่ถูกคือ "เฝ้ารับเสด็จ" หรือ "รับเสด็จ" "มีความจงรักภักดี" หรือ "จงรักภักดี"

๕. การใช้ราชาศัพท์ให้ถูกต้องตามเหตุผล
ก. "พระราชอาคันตุกะ" กับ "อาตันตุกะ" แปลว่าแขกที่มาเยือน ถ้าเป็นแขกของพระมหากษัตริย์ใช้ "ราช" นำหน้า ถ้าไม่ใช่แขกของพระมหากษัตริย์ไม่ต้องใช้"ราช" เช่น
"พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นพระราชอาคันตุกะของสมเด็จ พระราชินีอลิซาเบธ
"พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเป็นอาคันตุกะของประธานาธิบดี"

การใช้ราชาศัพท์สำหรับสมเด็จพระศรีนครินทราราชชนนี
ราชาศัพท์ทั่วไปเหมือนสมเด็จพระราชินี
คำขึ้นต้น ขอพระราชทานกราบบังคมทูลฝ่าละอองธุลีพระบาท
คำลงท้าย ควรมิควรสุดแล้วแต่จะกรุณาโปรดเกล้าฯ
สรรพนามแทนผู้พูด ใช้ข้าพระพุทธเจ้า
สรรพนามแทนพระองค์ ใช้ใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท